کافه لتّه (Café latte)

اسپرسو با شیر به نسب ۱ به ۳ تا ۱ به ۵ با کف خیلی کم روی آن. در انگلیسی و ایتالیایی "caffè latte" در فرانسه "grand crème" یا "caffè latté" و در آلمان "Milchkaffee" و در استرالیا  " Wiener Melange" نامیده می شود. بر اساس لغت نامه انگلیسی آکسفورد، واژه caffè latte برای اولین بار در سال ۱۲۴۶ خورشیدی درست به همین شکل توسط William dean howehhs در مقاله اش بنام "سفرهای ایتالیایی" استفاده شده است. Kenneth david می‌گوید: "نوشیدنی های صبحانه ای از این دست، نسل هاست که در اروپا وجود دارد، اما ورژن تجاری این نوشیدنی، یک ابتکار آمریکاییست."

بعد از جنگ جهانی دوم اسپرسو و کاپوچینو همگام با رشد فرهنگ بار ایتالیایی قهوه در حال همه گیری بودند و در این میان از لته خبری نبود. در ایتالیا با سفارش latte یک لیوان شیر به شما می دهند ولی در کشورهای انگلیسی زبان لته مخفف کافه لته است.. این نوشیدنی پرتغالی روش ساختی مشابه  اوله فرانسوی، کن لچه اسپانیایی، اَمب ای یِت کاتالانی، گالائو پرتغالی و شیرقهوه ایرانی دارد و تفاوت عمده اش در شیر بخار پز و اسپرسوی آن است.

هیچ اشاره ای به وجود شیر در قهوه پیش از ۹۷۹ خورشیدی در ترکیه و جهان عرب نشده است. کافه مدیترانه ای (caffe mediterraneum) در برکلی مدعی است که در سال ۱۳۲۹ خورشیدی برای اولین بار این نوشیدنی بشکل استاندارد اختراع و توسط یکی از اولین مالکانش بنام lino meiorin بطور رسمی ارائه شده است. آنچه مطمئنیم در سال ۱۳۵۹ این نوشیدنی در سیاتل محبوب شد و تا سال ۱۳۷۰ خورشیدی محبوبیت جهانی پیدا کرد. در اسکاندیناوی و اروپای شمالی حدود سال ۱۳۵۹ خورشیدی آرام آرام کافه اوله را با اسپرسو و شیر بخار پز هم درست می کردند و در سال ۱۳۷۵ بود که نام کافه لته به سفارشاتشان اضافه شد که در واقع همان اوله سابق بود.

نکته مهمی است که بدانید بر خلاف آنچه در سراسر جهان رایج است، شیر لته در خود ایتالیا اصلا کف ندارد. خارج از ایتالیا لته شامل ۳۰ یا ۶۰ میلی لیتر اسپرسو و ۹۰ تا ۱۵۰ میلی لیتر شیر است با یک لایه ۱۲ میلی متری کف روی آن در لیوانی با دستكم گنجایش ۲۴۰ میلی لیتر (۸ اونس). در آمریکا لته و فلت وایت همان کاپوچینوهایی هستند که شیر بیشتری دارند (کاپوچینوی وِت). در استرالیا و نیوزلند از کف خبری نیست. تاکید میکنم نام این نوشیدنی لَتّه (با تشدید "ت") است نه لاته.