مهم داستان قهوه از کجا آغاز می شود؟ (قسمت دوم)

داستان قهوه از کجا آغاز می شود؟ (قسمت دوم)

حالا که می‌دانیم قهوه از کجا آمده است و حتی از افسانه های جالب کشف آن صحبت کردیم بهتر است کمی هم راجع به این که بعد از آن چه اتفاقی افتاد و چطور قهوه سرانجام از کشورهای عربی به جاهای دیگر دنیا رسید حرف بزنیم:
قهوه همراه با دین اسلام گسترش یافته و معمولا در اجرای مراسم مذهبی برای کمک به بیدار ماندن در طول جلسات دعای شبانه مصرف می‌شده است.در این زمان قهوه تبدیل به یک کالای تجاری مهم برای ملل عرب شده و اولین قهوه‌خانه‌ها در قرن پانزدهم در یمن به وجود می‌آیند. اما طبق روندی که همواره در طول تاریخ تکرار شده برخی رهبران مذهبی از تاثیر محرک قهوه بر روی مصرف کنندگانش احساس نارضایتی کردند. در طی سالیان قوانینی در منع مصرف قهوه توسط سلاطین، پادشاهان، حاکمان و مقامات کشورهای عربی وضع و متعاقبا لغو شد. برای مثال در سال 1511 حاکم مکه "خیر بیگ" قهوه را در جلسه ای متشکل از کارشناسان قانونی در جایگاه محاکمه قرار می‌دهد به این دلیل که مردم را تحت تاثیر قرار می‌دهد یا باعث ایجاد بی‌نظمی‌های مخل قانون توسط آن‌ها می‌شود. در نتیجه‌ی این حرکت قهوه در خیابان‌ها سوزانده شده و قهوه‌ خانه‌ها از عرضه‌ی این نوشیدنی منع می‌شوند.

اما این حکم تنها چند ماه بعد با دستور رده‌های بالاتر لغو می‌شود.
در سال 1517 وقتی ترکان عثمانی یمن را تصرف می‌کنند متوجه می‌شوند که قهوه چه کالای با ارزشی است و برای جلوگیری از کشت و زرع آن در هر جایی خارج از یمن قوانین سختگیرانه‌ای را برای صادراتش وضع می‌کنند. درنتیجه میوه‌ی قهوه باید حتمن ابتدا در آب جوش خیس داده شده یا اندکی رست می‌شد و سپس به کانال سوئز منتقل و از آن جا برای تبادل با اروپا از راه زمینی به اسکندریه برده می‌شد.اما این روش فقط برای مدتی جواب داد و سرانجام دانه‌ی قهوه توسط یک نفر از یمن خارج شده و با موفقیت در هندوستان کشت و زراعت شد!

" نوشیدنی ای که آن ها هر روز صبح هنگام صبحانه در اتاقهایشان از قوری های سفالی می نوشند، بسیار داغ است و گفته می شود که به ایشان انرژی می دهد و گرمشان می کند.باد را در می شکند و هر سکونی را به جنبش وا می دارد"
این جملات بخشی از کتابی است (1596)که پزشکی آلمانی به نام پالودانوس نوشته است و از مشاهده ی نوشیدنی ای که ترکان عثمانی از گیاه بومیشان قهوه درست می کنند اظهار شگفتی کرده است.در واقع در اواخر قرن 16 ما شاهد اشاراتی به قهوه در ادبیات اروپا هستیم و اولین تصویر از این گیاه هم در کتاب گیاهان مصری آلپین(alpin) آمده است.
در سال 1610 کنسانتینوپل( استانبول امروزی) بزرگترین و ثروتمندترین شهر جهان بود که در امپراطوری عثمانی واقع شده بود.نوشیدنی مشهور آن جا coffa ,نامیده می شد که در توصیفش آمده' به سیاهی و تلخی دوده'!این نوشیدنی کنجکاوی اروپایی ها را تحریک کرد.گیاه قهوه و میوه اش تبدیل به موضوع مورد علاقهی گیاه شناسان و پزشکان اروپایی شد و فواید نوشیدن قهوه کنجکاوی همگان را بر انگیخت.از هرچه بگذریم امپراطوری عثمانی یکی از بزرگترین امپراطوری هایی بوده که تاکنون وجود داشته است.

حق انحصاری تجارت قهوه چطور از ملل عرب گرفته می شود?
در آغاز قرن هجدهم قهوه بیش از هر زمان دیگری در اروپا مصرف می شده است و ملل اروپایی شدیدا نگران وابستگی خود به انتقال قهوه از موخا به درگاه تجاری ونیز بودند.اولین ملتی که در این زمینه اقدام کرد آلمانیها بودند که قهوه را در منطقه ی مالابار هندوستان و در سریلانکا پرورش داده و سپس در سال 1699تعدادی نهال قهوه به باتاویا( نام سابق جاکارتا) در جاوه بردند.حدود یک دهه بعد 360 کیلوگرم از قهوه ی جاوه به آمستردام رسید و در آن جا با بالاترین قیمت فروخته شد.حق انحصاری عرب ها در فروش قهوه شکسته شد و ابر شرکت آلمانی VOC بیش از نصف قهوه ی تولید شده در اروپا را از طریق بنادر مستعمراتی خود در جاوه شهری که تا ابد نامش مترادف قهوه است،صادر می کرد.

در همان زمانی که آلمانی ها شروع به کشت قهوه در اندونزی کردند فرانسوی ها نهال های کوچک قهوه را به جزیره ی بوربن( رئونیون)که در هشتصد کیلومتری شرق ماداگاسکار در اقیانوس هند است،می برند.برخی گزارشات حاکی از آن است که این درخت ها از جاوه آمده اما برخی می گویند که هدیه ی یکی از سلاطین یمنی بوده اند و ادعای دیگری نیز وجود دارد مبنی بر این که گیاه قهوه به طور بومی در جزیره وجود داشته است.هرچه که بوده این اتفاق نقطه ی عطفی در توسعه ی قهوه ای که امروز می شناسیم محسوب می شود چرا که از آن درخت گونه ی جدیدی از قهوه که امروزه به نام بوربن می شناسیم به وجود می آید.
گونه ی بوربن حدودا 20 درصد بیشتر از گونه های معمولی میوه تولید می کند . یک مقام رسمی فرانسوی درخت را این گونه توصیف کرده: "درختان قهوه ی وحشی،با ده تا دوازده فوت ارتفاع و پر از میوه".صد و پنجاه سال دیگر طول کشید تا این گونه از قهوه در برزیل کاشته شد اما به علت اسیدیته و تعادل بی عیب و نقصی که دارد یکی از قابل احترام ترین گونه های قهوه ی موجود در جهان است.

آیا می دانستید که تمام قهوه های موجود در قاره ی آمریکا و همینطور تقریبا تمام قهوه ی مورد استفاده در تولید تجاری آنجا احتمالا تبارشان به درختی می رسد که در سال 1713 در باغ سلطنتی شاه لویی چهاردهم در فرانسه کاشته شده بود?داستان معروفی در مورد چگونگی رسیدن قهوه به آمریکا وجود دارد.داستان یک کاپیتان نیروی دریایی فرانسه به نام گابریل د سلیو که در سال 1720 یک عدد گیاه قهوه را با خود از آتلانتیک گذرانده و در جزیره ی مارتینیک فرانسه می کارد.داستانی که چه واقعی باشد چه نه قطعا برای ساخت یک فیلم در هالیوود به کار می آید!د سلیو به درستی تخمین زد که در هر منطقه ای که نیشکر رشد می کند قهوه نیز می تواند پرورش یابد.از این رو جزیره ی فرانسوی مارتینیک گزینه ی بسیار مناسبی بود.اگرچه قهرمان داستان ما خودش گیاه قهوه را در اختیار نداشت و باید ابتدا آن را به طریقی به دست می آورد.بهترین راه حلی که در آن زمان وجود داشت هدیه ای از طرف شهردار آمستردام به لویی چهاردهم بود که در گلخانه های باغ سلطنتی کاشته شده بود.د سلیو از زیبایی و جذابیت خود برای اغوا کردن یکی از زنان محلی استفاده کرده و او را تشویق می کند تا با یکی از پزشکان دربار ارتباط برقرار کند.پزشک مذکور نیز گیاه را از گلخانه دزدیده و در اختیار او قرار می دهد.د سلیو فورا سوار کشتی ای به مقصد مارتینیک می شود.

بر اساس گزارشاتی که از او در سال 1774 منتشر شد او از گیاهش در مقابل طوفان،حمله ی دزدان دریایی،تلاش جاسوسی آلمانی برای دزدیدنش، قحطی و گرسنگی، هیولاهای دریایی و خیلی چیزهای دیگر محافظت می کند! حتی جیره‌ی آب خود را با گیاه محبوبش تقسیم می کند. سرانجام دسلیو گیاه را در مارتینیک کاشته و بذر گیاه جدید به دست می آید. در طول 9 سال تعداد درختان قهوه در جزیره به حدود سه میلیون می رسد! پس از آن کاشت قهوه در جزایر دیگر فرانسه،در کارائیب و آمریکای مرکزی به درجه ی بالایی می رسد.قهوه در سال 1723 به کلمبیا،در 1727 به برزیل(به طور قاچاقی در دسته گلی که همسر یک فرماندار فرانسوی به یک کلنل برزیلی اهدا می کند)در 1728 به جامائیکا،1730 به ونزوئلا،1735 به جمهوری دومینیکن و هائیتی،1747 گواتمالا و در 1748 به کوبا می رسد.که سن دومینگو واقع در هائیتی در سال 1780 بیش از نصف منبع قهوه ی جهان را تامین می کرد.

کافه یاب 

 نگاهیست نو به فرهنگ کافه‌نشینی و قهوه نوشی در ایران، مرجعی برای یافتن یا معرفی و البته سهیم کردن یکدیگر در تجربه حضورمان در آن‌ها 

 جستجو در وب سایت، یافتن کافه، شهر و محله، رویداد‌های نزدیک و ...

برای دسترسی سریع‌تر به مطالب جذاب روز، اینستاگرام کافه یاب @cafe.yab  را دنبال کنید.