دله قهوه (به عربی: الدلة) ظرف مسی اغلب طلائی رنگ است که مردم عرب آن را دله خطاب میکنند. این ظرف که حکم قهوه جوش را دارد در اکثر مراسم رسمی و غیررسمی این مردم استفاده میشود. مردم عرب اهواز همچون دیگر مردم کشور ایران فرهنگ خاص خود را دارند.
دله قهوه یکی از اشیاء و ابزارهای فرهنگی مردم عرب است که در مراسمهای رسمی چه در کشورهای عربی در مراسم بینالمللی و حتی در برگزاریهای هیئت دولت در خوزستان، و بازدیدشان از مردم عرب ایران، همواره از این وسیله در پذیراییها به عنوان نماد فرهنگی استفاده شدهاست.
مراسم قهوه نوشی در چهارمین همایش سراسری شورای سیاستگذاری در لیست آثار ثبت ملی ایران قرار گرفت.
همانطور که در تصاویر مشاهده می کنید معمولا این قهوه جوش عربی دارای کفی نسبتا پهن نسبت به بالای آن است و یک دسته برای جابجایی دله به شما کمک می کند. قسمت خروجی نوشیدنی، طراحی جالبی دارد، شبیه منقاری هلالی شکل. دله در بالا حالت مخروطی شکل به خود می گیرد و بر خلاف ایبریک ها، دله ها دارای درب در قسمت بالایی خود هستند.دله ها نیز مانند دیگر ابزارهای تهیه قهوه در طرح ها و اندازه های مختلف در دسترس هستند.
بر روی دله ها معمولا حکاکی های مختفلی انجام می شود از جمله گل و گیاه، طرح های هندسی یا صحنه های عاشقانه از اشعار عربی یا ...
دله ها معمولا به رنگ طلایی و از جنس مس، برنج، فولاد یا نقره هستند اما گاهی جنس بدنه آن ها از طلا است که برای مراسم و جشن های خاص توسط خانواده های سلطنتی و اشراف استفاده می شود.
در واقع مردم عرب برای نوشیدن قهوه مراسم و قوانین خاصی دارند و با اعتقاد و باورهایی که دارند آن را انجام میدهند. برای تهیه آن ابتدا قهوه را با وسیلهای دو شاخه به نام مهماس که شبیه منقاش است در ظرفی ریخته و تفت میدهند و آنگاه آن را در هاون آسیاب کرده و برای مراسم آماده میکنند، پس از آن در ظرفی بزرگ به نام «گم گم» یا «قم قم» که در خوزستان قاف به گاف تلفظ میشود، گمگم که چیزی شبیه گلاب پاشهای قدیمی و از جنس ورشو (مفرغ) است، در آن آب ریخته و پس از جوش آمدن، قهوه آسیاب شده را اضافه کرده و از هل هم برای خوشبو شدن آن استفاده میکنند.
هنگامی که قهوه آماده سرو باشد آن را در ظرف کوچکتری به نام «دله» که شبیه همان «گم گم» است ریخته و سپس این مراسم آئینی شیوه خاص فرد توزیعکننده آن ادامه مییابد. این فرد دله را در دست چپ و فنجان مخصوص قهوه نوشی (که فنجانی بدون دستهاست و فنیان خوانده میشود) را در دست راست گرفته، از سمت راست مجلس شروع به سرو قهوه میکنند، اگر در این مجلس سیدی وجود داشته باشد ابتدا از وی پذیرایی آغاز میشود و در غیر این صورت این مراسم از ریش سفید مجلس آغاز میشود و از سمت راستش قهوه دادن ادامه داده میشود. در مقابل شخصی که فنجان را از میزبان میگیرد جزء آداب و رسوم است که فنجان را با دست راستش دریافت کند. اگر فنجان را با دست چپ دریافت کند نوعی بیاحترامی به آداب و رسوم است. قهوهای که از دله در فنجان ریخته میشود مقدارش بسیار کم، غلیظ و تلخ است و باید در انتهای ریختن قهوه و قبل از دادن فنجان به میهمان باید یک مرتبه نوک دله را به لبه فنجان قهوه کوبیده تا صدای فنجان بلند شود و پس از آن قهوه را تعارف کند. میهمان نیز پس از دریافت و نوشیدن قهوه، قبل از پس دادن فنجان خالی، باید دستش را یک مرتبه تکان داده، این تکان دادن به معنای آن است که دیگر کافی است و قهوه نمینوشم. سپس میزبان سراغ نفر سمت راستی میهمان میرود و همین روند را تا انتها ادامه میدهد. مردم عرب برای این آداب و رسوم حساسیت به خرج میدهند و آن را قابل احترام میشمرند.
این قهوه دادن همواره به همراه قوانینش در اکثر مراسمهای رسمی و غیررسمی به خصوص در مراسم خواستگاری، مهمانیهای رسمی منجمله عید فطر و در مراسم سوگواری اجرا میشود. دلههای قهوه، فنجانهای مخصوص و کوچکی دارند.
زمانی که فنجان اولی که از دله ریخته شده توسط ساقی قهوه، و در حضور مهمان صرف میشود تا مهمان از سالم بودن قهوه اطمینان پیدا کند.
الضیف
فنجان دومی است که به مهمان تقدیم میشود که مهمان بنا به ادب باید آن را بدون زمین گذاشتن صرف کند، مگر آنکه مهمان از شیخ و یا صاحب مضیف خواسته ای داشته باشد که در این صورت فنیان را از دست ساقی گرفته و سپس بر روی زمین میگذارد.
الکیف
که در صورت تکان ندادن فنیان، دوباره سرو میشود و دلیل آن معمولا رضایت مهمان از طعم قهوه و یا نیاز مهمان به آن است.
السیف
توسط ساقی سرو نمیشود. این درصورتی است که پس از ۴ بار نوشیدن قهوه، مهمان همچنان برای نوشیدن اقدام کند، در این صورت خود شیخ مجلس و یا یک فرد مهم برای او فنیان را پر میکند. و این کار پیامی دارد. بدان معنا که مهمان با این کار به شیخ مجلس اعلام میکند که در غم و شادی او شریک است و در اصل پیمان برادری با ساقی یا شیخ میبندد.
مضیف ها علاوه بر کشورهای حاشیه خلیج فارس، در اهواز، آبادان، چغازنبیل، دحیماویه و بردیه خوزستان دایر است.
برای این منظور میتوان از عصاره آب لیموی تازه با آب لیموی صنعتی به اضافه نمک استفاده کرد به نحوی که مواد را درون دله ریخته و حدود نیم ساعتی گذاشته و با اسفنخ میشوییم البته بعضی برای این منظور از نوشابههای گاز دار با طعم لیمو مثل سون آپ هم استفاده میکنند امااین روش به دلیل کم بودن خاصیت اسیدی لیمو در آن چندان جواب نمیدهد. در کشورهای عربی نظیر عربستان برخی فروشندگان قهوه و دله مواد پاککننده دله قهوه را نیز به فروش میرسانند.
همه نظرها (۰)