دَمنوش نوعی نوشیدنی است که در آن جزئی از گل، برگ، ساقه، ریشه، دانه، پوستِ میوه یا اجزای دیگر گیاهان دارویی که قابل حل در آب است، به صورت خشک یا تازه مورد استفاده قرار میگیرد. دم کردن یا گرفتن عصاره به وسیلهٔ آب متداولترین و قدیمیترین روش به کار بردن داروهای گیاهی است. روش تهیه به این صورت است که ابتدا گیاه را که به طرز صحیحی خرد شده در آب جوش میریزند، سپس آن را به مدت ۵–۳ دقیقه در یک ظرف در بستهٔ شیشهای یا چینی میگذارند و گاهی آن را هم میزنند و سپس مایع را از کاغذ صافی یا الک با شبکهٔ ریز عبور میدهند.
در ایران در سالهای اخیر دمنوشهای گیاهی و میوهای مورد استقبال و مصرف برخی خانوارها قرار گرفتهاست. این استقبال دلایل مختلفی دارد. برخی برای نفع درمانی از این دمنوشها استفاده میکنند. تعدادی برای تنوع بخشیدن به نوشیدنی روزانه، آن را مصرف میکنند و بعضی هم به خاطر اینکه دمنوش را یک نوشیدنی شیک میدانند، برای پذیرایی از آن استفاده میکنند.
بیشتر دمنوشها فاقد کافئین هستند.
بطور کلی به نوشیدنی ساخته شده از گیاهان دارویی و ادویهجات دمنوش گفته میشود.
تاریخچهٔ دمنوش را نمیتوان از تاریخچهٔ گیاهان دارویی جدا کرد. اگرچه گیاهان دارویی منشأ طبیعی دارند و در مقایسه با داروهای شیمیایی عوارض کمتری ایجاد میکنند، اما مصرف بیرویه یا غیرعلمی برخی از این گیاهان میتواند موجب عوارض ناخواسته و حتی مسمومیتهای شدید گردد؛ بنابراین مصرف دمنوشها نیز همانند داروهای شیمیایی باید با آگاهی و پس از اطلاع از سازوکار عمل آنها باشد. برای نمونه مصرف گل گاوزبان ایرانی بهتنهایی در افرادی که فشار خون بالا دارند، میتواند بهشدت مخاطرهانگیز باشد. مادران باردار یا شیرده تنها پس از مشاوره با پزشک، مجاز به مصرف دمنوشها هستند. در دمنوشهای ترکیبی معمولاً چند گیاه جهت یک رسیدن یک منظور و هدف با هم ترکیب میشوند، برای مثال گروهی از دمنوشهای ترکیبی انرژیزا هستند و بعضی دیگر کمکنندهٔ فشارخون و گروهی دیگر آرامبخش هستند که برخلاف انرژیزاها که ضربان قلب و انرژی را افزایش میدهند، به آرامش و تنشزدایی از بدن کمک میکنند.
چای نوعی نوشیدنی است که از برگ گیاهی به نام کاملیا سیننسیس تهیه میشود. مانند چای سیاه یا چای سبز اما دمنوش یا چای گیاهی از برگ، گل، پوست درخت (مانند دارچین)، میوه، ریشه یا دانهٔ گیاهانی بخصوصی به غیر از کاملیا سیننسیس تهیه میشود.
در دمنوش گیاه را کمی کوبیده و در آب جوشیده شده به مدت چند دقیقه در حالی که در ظرف بسته است، روی بخار ملایم قرار میدهند و بعد صاف میکنند. نوشیدنی حاصل از گل گاوزبان، گل ختمی، به لیمو، سنبل الطیب نوعی دمنوش گیاهی است. در مقابل اگر گیاه را مستقیم با آب سرد یا گرم بجوشانند، جوشاندهای بدست میآید که خاصیت و اثر آن قوی تر از دمنوش است، چرا که حین جوشاندن مواد بیشتری از گیاه خارج میشود. بسیاری از گیاهان باید به صورت دم کردهاستفاده شود و اگر بر اثر ناآگاهی یا غفلت جوشانده شود، خاصیت آن تغییر میکند و گاهی موادی از گیاه آزاد میشود که دارای عوارض ناگواری خواهد بود.
عرقیات گیاهی، از تقطیر اسانس ریشه، پوست یا گلبرگ گیاهان طبی در آب حاصل میشود، نظیر گلاب و عرق نعناع.
برگ: ریواس، گل شاه پسند، نعناع
گل: اسطوخودوس، گل رز، گل بابونه
دانه: رازیانه و هل
پوست: دارچین و درخت بید
ریشه: کاسنی، زنجبیل و زردچوبه
میوه: سیب، هلو، زغال اخته و غیره در تهیه دمنوش بکار برده میشود.
همه نظرها (۰)