چای

چای واژه‌ای است  چینی  که در  چین  و شمال هندوستان  به کار می‌رود و تقریباً با همان تلفظ وارد زبان  فارسی شده‌است.

لفظ واژه «چای» در زبان فارسی با بسیاری از زبان‌ها از جمله زبان چینی یعنی cha نزدیک است.

نام این گیاه در گویش چینی جنوبی چای و در گویش چینی شمالی به صورت تِی تلفظ می‌شد و هردو تلفظی از یک  حرف چینی یگانه در چین قدیم هستند.اروپایی ها از راه دریا با چینی ها تجارت می کردند بنابراین به نظر می‌رسد تعبیر چینی ها قانع کننده تر است.

مردم اروپای غربی نام این گیاه را از چینیان شمالی و مردم خاورمیانه و شمال آفریقا نام آن را از چینیان جنوبی آموختند.

در اکثر زبان های مادری کشورهای اروپایی، تلفظ چای نزدیک به واژه tea انگلیسی است. البته انگلیسی ها این تلفظ را مدیون ماجرای یک شاهدخت پرتغالی می دانند.

چینی‌ها گویش های دیگری هم  دارند:

تلفظ کلمه چای به لهجه شهر چوان جوئو که مبدا راه دریایی ابریشم شناخته می شود به تلفظ dei نزدیک است و می تواند سرچشمه واژه انگلیسی tea برای معنی چای باشد. 

به نظر می آید در میان زبان های ملت های دنیا، از تلفظ مشابه برخوردار است.  اشتراکات فرهنگی ملت ها باعث شده است همدیگر را  بهتر بشناسند .

چای در لغت نامه ها 

چای باسار

نام دهی است از دهستانهای چهار گانه بخش پلدشت شهرستان ماکو

چای باغی

دهی است از دهستان گاودول بخش مرکزی شهرستان مراغه

چای بجار

دهی است جزئ دهستان گیل دو لاب بخش رضوانده شهرستان طوالش

چای پاره

نام دهستانی است از بخش قره ضیائ الدین شهرستان خوی 

چای پز

چای پزنده / پزند. چای / چایچی / قهوه چی / چای فروش 

چای پزی

قهوه چی گری / چای چی گری / چای دهی / چای فروشی 

چای پیاله

[ گویش مازنی ] /chay peyaale/ جام کوچک / پیاله ی چای خوری

چای تلوار

دهی است از دهستان کله بوز بخش میانه

چای چفته

[ گویش مازنی ] /chaay chefte/ بسته ی چای

چای چی

چای پز / چای فروش / قهوه چی 

چای خانه

چای پزخانه قهوه خانه کافه ٠ محل چای خوردن ٠ یا جاهایی در بین راه و کنار جاد. کاروانی که سابقا اسب های کالسکه را در آن جا عوض میکردند ٠

[cafeteria] [گردشگری و جهانگردی] محلی برای عرضۀ چای و نوشیدنی های معمولی دیگر به مشتریان که غالباًً در مکان های پررفت وآمد دایر می شود.

چای خانۀ بین راهی

[transport cafe] [گردشگری و جهانگردی] محلی برای عرضۀ چای و نوشیدنی های معمولی دیگر در کنار جاده به ویژه برای رانندگان ماشین های سنگین

چای خطائی

نباتی است ساقش زیاده بر دو ذرع و سرخ و برگش مایل به بنفشی گرم باعتدال و تر و ملین و منضج و مقوی هاضمه و ضماد شحی. او جهت اروام صلبه و تسکین درد بواسیر نافع و نطول او معرق و منوم و مضر معده بار در طب و مصلحش بادیان خطائی و رازیانه است .

چای دره

دهی است از دهستان تباد کان بخش حوم. شهرستان مشهد

چای دن

[ گویش مازنی ] /chaay don/ ظرفی که در آن چای خشک ریزند

چای ساس

[ گویش مازنی ] /chaay saas/ تفاله – تفاله ی چای

چای سودان

دهی است از دهستان باوی بخش مرکزی شهرستان اهواز

چای شن

[ گویش مازنی ] /chaaei shen/ چای ریزنده – /آن که چای می ریزد / قهوه چی

چای صاف کن

( صفت اسم )وسیله ای  که بدان ریزه های چای را از مایع آن خارج کنند.
چای صافی صاف کنند. چای ٠ وسیله  مخصوص صاف کردن چای ٠

چای یک منبع طبیعی از  کافیین ، تئوفیلین،تئین  و  آنتی اکسیدان  ها است، اما تقریباً بدون چربی،  کربو هیدرات ها ، یا پروتئین آن،دارای طعمی مطلوب است که کمی تلخ و گس می‌باشد.

چای در کل جهان توزیع می‌شود.

 مارکو پو لو  به عنوان یک سیاح ونیزی در سفرنامه خود از چای سخنی به میان نیاورده‌است، تصور می‌شود که اولین گروه  اروپاییان که با چای سروکار داشته‌اند، مسیحیان ساکن در پکن  باشند که در دربار امپراطورهای اواخر سلسله مینگ (Ming) حضور داشته‌اند؛ یا کاشفان  پرتغالی  باشند که از ژاپن  در سال ۱۵۶۰ دیدار نمودند. روسیه در سال ۱۶۱۸ پس از امپراتور مینگ چینی که چای را به عنوان هدیه برای سزار  میشل اول  پیشکش فرستاد، به خواص چای پی بردند.

به زودی چای به  اروپا عرضه گردید که به سرعت در میان ثروتمندان فرانسه و هلند رواج یافت. استفاده  انگلیس از چای به حدود سال ۱۵۶۰ برمی گردد و به شاهزاده پرتغالی ، «کاترین از براگنزا» و همسر ملکه یعنی «چارلز دوم از انگلستان» نسبت داده می‌شود.

تقاضای فراوان برای چای در بریتانیا سبب کسر (تراز) تجاری نسبت به چین شد، و باعث شد تا انگلستان در اواسط قرن نوزدهم خود به تولید آن بپردازد. استفاده از بذرهای آن که از چین قاچاق می‌شد (نوعی ممنوعیت ورود برای خارجی‌ها به نواحی کشت چای وجود داشت)، و سبب ایجاد آزمایش‌های ناموفق برای انگلستان گردید اما نهایتاً موفق شدند کشت  مولد آن را در بخش‌هایی از مستعمرات  آن کشور در هند که واجد آب و هوا و خاک مناسبی بود، انجام دهند. آن‌ها تلاش نمودند تا کسری تجاری خود را با فروختن تریاک   به چین جبران نمایند که بعدها سبب  جنگ اول تریاک  در سال‌های ۱۸۳۸ تا ۱۸۴۲ گردید.

ساکنان بوستون  در سال ۱۷۷۳ در اعتراض به سیاست چای و مالیات آن انجمنی به نام  انجمن چای بوستون تشکیل دادند و انبارهای چای بریتانیا را تخریب کردند. پیش از اقدام این انجمن، ساکنان ۱۳ مستعمره بریتانیا در آمریکای شمالی بیشتر چای مصرف می‌کردند تا قهوه  در بریتانیا   قهوه  بیشتر رایج بود. پس از اقدام معترضان علیه مالیات‌های مختلف مربوط به چای، استعمارگران بریتانیایی به عنوان یک عمل وطن خواهانه از نوشیدن چای خودداری نمودند. همچنین، اهالی برایتون  کمتر از قهوه مصرف نمودند.

این روزها، سیاست‌های متناقضی راجع به چای وجود دارد. چایکاران در ژاپن، تایوان و چین اغلب از درآمدهای بهتری نسبت به کشاورزان تولید کننده چای سیاه در دیگر کشورها برخوردارند.

بیشتر بدانیم