با پیشنهاد انستیتو بین‌المللی تئاتر در سال ۱۹۶۱، هر ساله روز ۲۷ مارس به عنوان روز جهانی تئاتر گرامی داشته می‌شود.
پیام سالانه این روز هر سال توسط یکی از صاحب نظران و هنرمندان عرصه تئاترانتخاب می‌شود و به تأثیر و تقابل تئاتر در عرصه بین‌المللی اختصاص دارد.
ادوارد آلبی ، آگوستو بوال، ژان کوکتو ،آرتور میلر پابلو نرودا و... از جمله افرادی بودند که پیام روز جهانی تئاتر را نوشته‌اند.
پیام روز جهانی تئاتر در سال ۲۰۱۱ توسط جسیکا کاوا، نویسنده، کارگردان و بازیگر تئاتر نوشته شده‌است. شهرت وی در عرصه بین‌المللی نه به دلیل داشتن مدرک دکترا در رشته تئاتر و انجام پژوهش‌های بسیار در این زمینه، بلکه به دلیل فعالیت‌های بشر دوستانه او است.
در سال ۲۰۱۳ این انستیتو با انتشار ویدئویی به زبان‌های مختلف این روز را گرامی داشت. پیام سال ۲۰۱۳ توسط داریو فو نوشته شده و توسط بازیگران و کارگردانان و نویسندگان مشهور کشورهای مختلف به زبان محلی شان خوانده شده‌است.
در سال 1962 میلادی برای نخستین بار انیستیتوی جهانی تئاتر (آی تی آی) در 'هلسینكی' فنلاند طرحی را برای بزرگداشت روز جهانی تئاتر ارائه داد. این طرح در نهمین كنگره جهانی (آی تی آی) در شهر 'وین' پایتخت اتریش با پیشنهاد 'آروی كی وی ما' (Arvi Kivimaa) رئیس آن زمان (آی تی آتی) به صورت رسمی مورد پذیرش تمامی اعضای این انیستیتوی جهانی قرار گرفت و به عنوان یك طرح سالیانه و جهانی به تصویب رسید.
از آن تاریخ تا به امروز، همه ساله، مراكز ملی انیستیتوی جهانی تئاتر (آی تی آی) كه متشكل از بیش از 100 عضو هستند با برگزاری مراسم مختلفی، این روز را گرامی می دارند و متناسب با داشته های آیینی و نمایشی خود جشن هایی را برای معرفی و دعوت مخاطبان به دیدن نمایش های صحنه ای و میدانی برگزار می كنند.
انیستیتو جهانی تئاتر (آی تی آی) برای نخستین بار در سال 1948 از سوی سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد (یونسكو) و با حضور تنی چند از فعالان، صاحبنظران و كارشناسان هنر نمایش جهان تاسیس شد و به عنوان یك موسسه غیردولتی فعال در زمینه هنرهای نمایشی به صورت مشورتی و انجام فعالیت های مشترك از طرف سازمان های مرتبط با 'یونسكو' با هدف بسط و توسعه تئاتر به عنوان زبانی جهانی برای انتقال مفاهیم مشترك انسانی در جهان فعالیت خود را آغاز كرد.
مهمترین اهداف (آی تی آی) كه در حقیقت سنگ بنای شكل گیری این تشكل جهانی بود بر مواردی چون 'اعتلای مبادلات بین المللی دانش و عمل در حیطه هنرهای نمایشی'، 'برانگیختن نیروی خلاقیت و همكاری بین دست اندركاران تئاتر'، 'آگاه سازی افكار عمومی از لزوم به حساب آوردن آفرینندگی هنری در قلمرو توسعه'، 'تعمیق درك مشترك برای تحكیم صلح و دوستی در میان ملت ها' و 'پیوستن به دفاع از اهداف یونسكو به عنوان یك سازمان جهانی' استوار بود.
برای تحقق این اهداف كلان و رسیدن جامعه جهانی به این خواست های انسان دوستانه هر ساله انجمن های ملی (آی تی آی) در سراسر جهان ضمن اعلام برنامه های خود به (آی تی آی) جهانی، برنامه های خاصی را برای معرفی هنرنمایش به عموم مخاطبان به عنوان حامیان و سرمایه های اصلی تئاتر هر كشور برگزار می كنند.
در همین راستا، هر ساله یكی از شخصیت های بزرگ هنر تئاتر و یا افرادی كه به واسطه نام بزرگشان در تمامی شاخه های فرهنگی و هنری تاثیرگذار هستند، متنی را به عنوان پیام روز جهانی تئاتر بر اساس بزرگداشت ها و پنداشت های هنری و انتظاراتی كه آنها از هنر نمایش در سال پیش رو دارند را به رشته تحریر در می آورند و در اختیار (آی تی آی) قرار می دهند.
این مركز نیز پیام سال تئاتری را به تمام مراكز عضو می فرستد و این پیام پیش از انجام هر برنامه ای برای حاضران قرائت می شود و در بیش از یكصد رسانه دیداری، شنیداری و مكتوب بین المللی منتشر می شود تا عموم علاقه مندان و فعالان این هنر، تلاش خود را برای تحقق آن شعار در نمایش های تولیدی خود به كار برند.
نخستین پیام روز جهانی تئاتر توسط 'ژان كوكتو' (Jaean Cocteau) نمایشنامه نویس و كارگردان شهیر فرانسوی در سال 1962 میلادی ایراد شد و طی آن هرساله یكی از شخصیت های بزرگ هنر نمایش و یا صاحب نامان بین المللی عرصه فرهنگ وهنر پیام روز جهانی را منتشر می كنند.
پس زمینه تئاتر در ایران به دوران باستان (۶۴۱–۱۰۰۰ پیش از میلاد) برمیگردد. شروع اولین تئاتر و پدیده‌های بازیگزی مردم این سرزمین را می‌توان در مراسم و تشریفاتی جستجو کرد که در آنها به ستودن قهرمان‌های افسانه‌ای و ملی و تحقیر دشمن می‌پرداختند؛ که از این دست آثار می‌شود به سوگ سیاوش و روایات نمایشی از تاریخ، داستان‌های اساطیری و عشقی که توسط هرودوت و گزفون گزارش شده اشاره کرد.
تئاتر های اولیه ایرانی تئاترهای اولیه ایرانی پیوند عمیقی با واقعه کربلا و سایر وقایع و زندگی پیامبران دارد که عموماً تعزیه نامیده می‌شود.
تئاتر جدید و مدرن اروپایی همچون بسیاری دیگر از مظاهر غربی در زمان ناصرالدین شاه به ایران آمد.
تا قبل از سفرهای سه گانه شاه به اروپا تئاتر غیرتعزیه‌ای ایران تنها به یک سری نمایشهای سبک کوچه بازاری خلاصه می‌شد. روحوضی و تقلیدکاری نمونه‌ای از آن بود.
اشخاصی چون شیخ شیپور، شیخ کرنا و یا کریم شیره‌ای تئاترهایی فی‌البداهه اجرا می‌کردند و خاطر شاه منبسط می‌گردید. ولی سفر شاه به اروپا و دیدن عظمت و شکوه اپراها و سالن‌های نمایشی آنجا دل شاه را برد.
وی که شیفته ظاهرسازی بود و قبل از آن تکیه دولت را برای اجرای تعزیه تأسیس کرده بود، برای اجرای تئاتر مدرن فرمان به تأسیس سالنی در تهران داد.
از سوی دیگر، به گفته "الول ساتن" نیز، اولین کسی که به نضج و پیدایش نهضت تئاتر ایران کمک کرد، ناصرالدین شاه قاجار بود که در سال 1290 هجری که وی سفری به فرنگستان کرد.
او تئاتر اروپایی را اندکی دیده بود و چون به ایران بازگشت، مسبب تحولی در اجرای تعزیه‌های درباری شد. در این دوره بود که تکیه دولت ساخته شد و بدعت دیگر، وجود تعزیه‌گردان بود که معادل ناظم نمایش یا رژیسور است. مقارن این احوال بود که نخستین رشته از نمایش های غیر مذهبی به زبان فارسی نوشته و بازی شد.
چندین نمایش کوچک که موضوع آنها، اوضاع اجتماعی ایران بود از قلم "میرزا ملکم خان" تراوش کرد و نیز ترجمه‌های مشهور وزیر خان لنکران - حکایت دزد خرس افکن - که اصل ترکی آنها را فتحعلی آخوند زاده نوشته بود.
همچنین به دستور شخص ناصرالدین شاه قاجار بود که در محل دار الفون زیر نظر میرزا علی اکبر مزین الدوله نقاش، تئاتری دایر گردید.
با طلوع مشروطیت در ایران به سال 1324 هجری قمری، جوش و خروش عجیبی در زمینه ادبیات و فرهنگ به وجود آمد و تئاتر مانند هر شعبه دیگری از شعب ادبی و ذوقی، از این تحول عظیم بهره‌مند گردید. جماعات هنرپیشگان و تئاترهای متعددی در این دوره پدید آمد.
اولین اینها، تئاتر فرهنگ بود که در عمارت مسعودیه نمایش می‌داد. یعنی بنایی بود که به اسم مسعود میرزا ظل السلطان معروف بود و بعدها شد وزارت فرهنگ. و تا امروز تحولات زیادی در این مکان صورت گرفنه است .
بعضی از اعضای تئاتر فرهنگ در رشته‌های دیگری شهرت پیدا کردند که از آن جمله بودند: محمد علی فروغی، عبداله مستوفی، علی اکبر داورفر، فهیم الملک و سید علی نصر یعنی کسی که او را پدر تئاتر ایران نامیده‌اند.
تئاتر دومی، تئاتر ملی نام داشت که از قضا سید علی نصر نیز عضو آن بود. این تئاتر را سید عبدالکریم محقق الدوله در سال 1329 هجری قمری بنا کرد. مرکز فعالیت این گروه، در محل هتل فاروس در لاله‌زار بود و شاید بتوان گفت که لاله زار، مرکز فعالیت‌های تئاتر تهران شد.
در سال 1334 هجری قمری، سید علی نصر ضمن بازگشت از سفر اروپا، کمدی ایران را تاسیس نمود که ده سال باقی بود و این موسسه، اولین موسسه منظم تهران به شمار می‌رفت و وزارت تئاتر ایران، این تئاتر را به رسمیت شناخت.
بسیاری از هنر پیشگان نامی آن دوران در این تئاتر، فن هنرپیشگی را فرا گرفتند که از آن جمله‌اند: بهرامی، رفیع حالتی، فضل‌الله بایگان، غلامرضا فکری، علی اصغر گرمسیری.
کمدی ایران، در تاریخ تئاتر ایران نیز اهمیت به سزایی دارد، زیرا بسیاری از نمایشات خود را در عمارت جدید التاسیس" گراند هتل" در خیابان لاله زار، عرضه داشت و همین عمارت بود که بعدها مبدل به تماشاخانه تهران شد.(مرحوم علی حاتمی در سریال به یاد ماندنی "هزار دستان" از این عمارت در ساخت سریال، استفاده کرد).
تئاترهایی در طول 15 یا بیست سال بعد از این، پا به عرصه وجود نهادند که می‌توان به اجمال به این نمایش‌ها اشاره کرد:
تئاتر نکیسا، که به دست ارباب افلاطون شاهرخ ایجاد گردید و خود ارباب افلاطون، نمایشهای تاریخی چندی را نوشت.
جامعه باربد را ابراهیم مهرتاش به وجود آورد که به تکامل و پیشرفت صنعت تئاتر ایران، کمک شایانی کرد و پاره‌ای از مظاهر ذوقی باستانی ایران و فولکلور را زنده نمود.
هر دو تئاتر، یعنی نکیسا و باربد، به منزله مدرسه‌ای بود که در آن هنر پیشگان فراوانی تربیت یافتند. دو نفر دیگر به نام‌های میرسیف الدین کرمانشاهی و علی دریا بیگی نیز مسئول پیدایش مدارس هنرپیشگی در ایران بودند.
تاسیس انجمنها و شرکتها یکی دیگر از عوامل پیشبرد تئاتر بوده‌اند. انجمن اخوت که در سال 1317قمری تاسیس شد و از اولین گروه هایی بود که دست به فعالیتهایی نظیر کنسرت و نمایش زده است.
پس از انجمن اخوت تاسیس (شرکت فرهنگ)را می‌توان نام برد. در سال 1329قمری نخستین مکان مستقل نمایش در ایران به نام «تئاتر ملی» دایر شد.
تا پیش از تاسیس «تئاتر ملی» انجمنها و مراکز مختلف تحت عناوین گوناگون از تئاتر برای پیشبرد هدفهای سیاسی و تبلیغاتی خود استفاده می‌کردند،اما «تئاتر ملی» که ریاست آن را عبدالکریم خان محقق الدوله به عهده داشت، امکانات و بودجه خود را از محل خیریه آموزش و پرورش تامین می‌کرد و مستقلاً در اختیار نمایش و اجرای تئاتر قرار داد.
فعالیت‌های چند ساله «تئاتر ملی»موجب شد که تئاتر همچون هنری مستقل که حتی قادر است از نظر مالی خود را تامین کند از طرف مقامات رسمی و مردم شناخته شود و شوق و شوری در میان مردم نسبت به تئاتر بر انگیخته شود.
حتی عده‌ای از دانشجویان که برای تحصیل به خارج رفته بودند، در رشته تئاتر تحصیل کردند و با دستهای پر علمی و هنری به ایران بازگشتند و بنای تئاتر نوین ایران را طرح ریزی کردند.
باید دانست که در جریان مشروطیت مردم ایران به حقوقی واقف شدند که پیش از آن از وجود آن آگاه نبودند. در کشور ما حزبهای مختلف، هر چند به شیوه سنتی وجود داشت،اما تئاتر وجود نداشت.
لذا به گمان عده‌ای از روشنفکران، تاسیس تئاتر،گذشته از ارزش‌هایی که بر قفس نمایش مرتبت بود،نمادی از ترقی و رشد فکری تلقی می‌شد.
شرایط تئاتر ایران در سالها فاصله سالهای 1320 تا 1322 را شماری پژوهندگان به سبب گستردگی اجرای صحنه و رشد تئاتر (دوران صحنه) نامیده‌اند.
این دوران به دلیل استقبال جامعه تماشاگران و مخاطبان از تئاتر صحنه به یاد ماندنی است. در آن سالها تولیدات سینمای ایران به لحاظ کیفی و کمی در حدی نبود که بتواند پاسخگوی مخاطبان باشد. تلویزیون هنوز به ایران نیامده بود.رادیو به میزانی که باید در دسترس مردم قرار نداشت.
انگیزه‌های تماشاگران متفاوت بود و گروهی به قصد صرفاً سر گرمی و شماری به دلیل گرایش‌های سیاسی خود نمایشهای مورد نظرشان را برای تماشا انتخاب می‌کردند.
شکل‌های پذیرش جامعه از تئاتر و جو سیاسی حاکم بر کشور، زمینه‌ای برای انتخاب و اجرای آثار نمایشی بود. تئاتر در این دوره ظرفیتی بالقوه برای تبلیغ سیاسی رایج و جزب افراد به سوی احزاب نو پا داشت.
به همین دلیل بود که بخش مهمی از فعالیت‌های نمایشی ـ ترجمه و نگارش و اجرا ـ ملهم از خطوط سیاسی رایج آن روزگار شد وبالاخره یکی از مهمترین اتفاقهای این دوره شکل‌گیری «گروه تئاتر ملی»با هدف دستیابی به نمایشهای با هویت ایرانی بود.
سر پرست این گروه، شاهین سرکسیان بود. کسانی چون عباس جوانمرد و علی نصیریان در پایه گذاری این گروه به او پیوستند و بازیگرانی پر سابقه چون رقیه چهرآزاد و عصمت صفوی با این گروه همکاری کردند. تشکیل این گروه با استقبال محافل روشنفکری و ادبی روبرو می‌شود.
دلیل عمده این امر رشد تقاضای آثار ایرانی و میزان تماشاگران است که برای برآورده شدن خواسته‌های آنان، مدیران تماشاخانه‌ها ناگزیر از عرضه تعداد بالنسبه زیاد و سفارش و نگارش و ترجمه به (شکل بازی و تطبیق داده شده و آداپته) بودند که به سرعت آماده شود و در حد و اندازه پسند مخاطبان عام باشد.
منابع: تاریخچه تئاتر در ایران | نوشته نعمت نعمتی
مفهوم تئاتر، کمک به تغییر جامعه است
به لحاظ پیشینه‌ای که هنرهای نمایشی در کشور ما دارد و جمعیت گسترده خانواده تئاتر، تعیین روزی در تقویم ملی ایران که چنین روزی در تقویم گنجانده شده است را مطابق با ۲۷ مارس روز جهانی تئاتراست به عنوان روز ملی هنرهای نمایشی تعیین شده ، به جامعه هنری تبر یک بگوییم .
به هرحال وجود چنین روزی برای تئاتر ایران زمین لازم بود؛ زیرا چنین هنر والایی را تقدیری شایسته لازم است، و مصادف شدن روز ملی هنرهای نمایشی با روز جهانی تئاتر اتفاق خوبی است؛ که اگر خوشبینانه بنگریم، این یکی شدن را به فال نیک خواهیم گرفت و آن را سرآغازی خواهیم دانست برای مطرح شدن در سطح جهانی، که امید است چنین باشد؛ پس با این حساب روز تئاتر مبارک!
تئاتر هنری زنده است و در رابطه‌ای زنده با مخاطب، زندگی می‌کند.
حتما به مراکز نمایش تئاتر شهرتان سر بزنید .برای ما هم کافه تئاتر های شهرتان را معرفی کنید .
نرم افزار اندروید کافه یاب را از گوگل پلی و نرم افزار آی او اس را از اپ استور دریافت نمایید.
کافه یاب 
همه نظرها (۰)