روز جهانی معماری ایرانی 

روز معماری در ایران سوم اردیبهشت ماه (23 آوریل ) هر سال، مصادف با بزرگ داشت شیخ بهایی است. این روز را نباید با روز جهانی معماری (نخستین دوشنبه ماه اکتبر در هر سال) اشتباه گرفت.

تاریخچه 

سال ۱۳۸۳  انجمن مفاخر معماری ایران  مراسمی را در روز ۳ اردیبهشت مصادف با سالروز تولد شیخ بهایی برپا کرد و پیشنهاد کرد تا این روز به نام روز معماری شناخته‌شود. این مراسم در سال ۱۳۸۴ تکرار شد. سال ۱۳۸۵ هم‌زمان با درگذشت  سید هادی میر میران در روز ۲۹ فروردین که خود از پیشنهاد دهندگان تعیین روزی به نام روز معمار بود، بنا شد تا در روز ۳ اردیبهشت مراسمی برای اعطای  جایزه میر میران برگزار شود.

نخستین دوره اعطای این جایزه از سال ۱۳۸۶ برگزار شد. سال ۲۰۰۹ از سوی  یونسکو   به نام سال بزرگداشت شیخ بهایی نامگذاری شد و از این سال (۱۳۸۸) روز ۳ اردیبهشت به‌طور رسمی به عنوان روز معماری در ایران پذیرفته‌شده و در تقویم رسمی ایران نیز از سوی دولت ثبت شد. هر ساله در این روز مراسم و همایش‌هایی در رابطه با معماری یا بزرگداشت معماران در مجامع فرهنگی و هنری و علمی ایران برگزار می‌شود.

شیخ بهایی  و معماری ایرانی 

شیخ بهایی نیز یکی از تاثیر گذار ترین افراد در فن معماری ایرانی_اسلامی به شمار می رود؛ عمده ترین آثار این معمار و دانشمند بزرگ را می توان در اصفهان، شهر فرهنگ و تمدن جهان اسلام یافت که یکی از مشهور ترین این آثار منار جنبان اصفهان است.

وی در عصر طلایی هنر اسلامی یعنی دوران صفویه، تعداد زیادی از بناها را با تکنولوژی فراتر از عصر خود طراحی کرده و به اجرا درآورد.این همان چیزی است که مهندسان ایتالیایی و آمریکایی را مسحور خود کرده است .

آثاری همچون مسجد امام اصفهان، نقشه شهر نجف آباد، مهندسی تقسیم آب زاینده رود، طرح ریزی کاریز نجف آباد، حمام شیخ بهایی، معماری حرم امام رضا (ع)، مجموعه کاخ های دولتی اصفهان (دولت خانه)، چینی خانه بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی و بسیار آثار دیگر که امروزه از او به یادگار مانده است.

در تقویم سالنمایی که توسط کمیته نانوایان تهران که در ۱۹ اردیبهشت سال ۱۳۲۶ شمسی در تهران چاپ شده در رابطه با تاریخچه و چگونگی پیدایش نانوایی و نان سنگک این‌گونه آمده‌است: "شاه عباس برای رفاه حال طبقات تهی دست و لشگریان خود که غالباً در سفر احتیاج به نان و خورش موقت و فوری داشتند و لازم بود به هر شهری می‌رسند نانواهایی باشند که بتوانند به قدر مصرف سربازان نان تهیه نمایند و غذایی باشد که خورش نان قرار دهند، درصدد چاره برآمد. وی حل این مشکل را از "شیخ بهایی" که از اجلّه علما و دانشمندان ایران بود خواست. شیخ بهایی با تفکر و تعمق تنور سنگکی را ابداع نمود. این اختراع که با دقت و هوشیاری طرح و عملی شده‌است به قدری کامل و دقیق است که پس از گذشت چند صد سال هنوز به همان صورت اولیه مورد استفاده و نانی که از تنور سنگکی بدست می‌آید، مأکول‌ترین نان است. در اجرای این کار دستور داده می‌شود که روی توری مقداری ریگ و سنگ ریزه بریزند و در زیر آن آتش پرحجمی روشن نمایند تا ریگ‌ها کاملاً داغ گردند و آنگاه خمیر نان را با دست در روی تخته‌ای پهن کرده و در روی سنگ‌های داغ قرار دهند تا بپزد.

معماری ایرانی چیست؟

  معماری  در ایران بزرگ تاریخی مستمر از ۵۰۰۰ سال قبل از میلاد مسیح تاکنون دارد، نمونه های شاخصی که در پهنه ی وسیعی از سوریه تا شمال هند و مرزهای چین گسترده شده است.

تنوع ساختمان های ایرانی از آن جمله اند ،خانه های روستایی تا چایخانه ها، و پاویون ها تا سازه های اعجاب انگیزی که در دنیا نظیر آن ها نیست. معماری ایرانی از لحاظ سازه و زیبایی شناسی تنوع چشمگیری را به معرض نمایش گذاشته است که به تدریج و منسجم بر پایه ی سنت ها و تجارب قبلی شکل گرفته است. بدون نوآوری های‌ ناگهانی و علی رغم آسیب های ناشی از تجاوزات مکرر و شوک های فرهنگی، این سبک به طور شاخصی از سایر کشورهای مسلمان متمایز شده است. فضایل معماری ایرانی عبارت است از فرم و مقیاس؛ خلاقیت سازه ای به خصوص در ساخت گنبد و طاق؛ نبوغ در دکور و طراحی فضای داخلی که در مقایسه با معماری کشورهای دیگر جهان از ارزشی بخصوص برخوردار است: ویژگیهایی چون طراحی مناسب، محاسبات دقیق، فرم درست پوشش، رعایت مسائل فنی و علمی در ساختمان، ایوانهای رفیع، ستونهای بلند و بالاخره تزئینات گوناگون که هریک در عین سادگی معرف شکوه معماری ایران است. 

مشخصات معماری ایران :

١- درونگرایی: 

 معماران ایرانی با ساماندهی اندامهای ساختمان در گرداگرد یک یا چند میانسرا، ساختمان را ازجهان بیرون جدا می کردند و تنها یک هشتی این دو را به هم پیوند می‌داد. خانه های درونگرا در اقلیم گرم و خشک، همچون بهشتی در دل کویر هستند، فضای درونگرا مانند آغوش گرم بسته است واز هر سو رو به درون دارد.

٢- پرهیز از بیهودگی:  

گره سازی با گچ و کاشی و خشت و آجر و به گفته ی خود معماران،”آمود” و اندود بیشتر بخشی از کار بنیادی ساختمان است. اگر نیاز باد در زیر پوشش آسمانه (سقف)،پنامی (عایقی) در برابر گرما و سرما ساخته شود یا افراز بنا که ناگزیر پرو پیمون است و نمی تواند به دلخواه معمار کوتاهتر شود،تنها با افزودن کاربندی می توان آنرا کوتاهتر و “بِاندام” و مردم وار کرد. اگر اُرسی(باز) و روزن با چوب یا گچ و شیشه های خرد و رنگین گره سازی می شود. برای این است که در پیش آفتاب تند و گاهی سوزان،پناهی باشد تا چشم را نیازارد و اگر گنبدی از تیزه تا پاکار با کاشی پوشیده می شود تنها برای زیبایی نیست. وانگهی باید دانست که واژه ی “زیبا” به معنای “زیبنده بودن” و تناسب داشتن است نه قشنگی و جمال.

٣- مردم واری( محوری):

معمار ایرانی بلندای درگاه را به اندازه بالای مردم می ‌ گرفته و روزن و روشندان را چنان می آراسته که فروغ خورشید و پرتو ماه را به اندازه دلخواه به درون سرا می آورد، تالار که مخصوص مهمان است به اندازه ‌ ای پهناور و باشکوه بوده که شایسته پذیرایی باشد.

۴- خودبسندگی:

معماران ایرانی بر این باور بودند که ساختمایه باید “بوم آورد” یا “ایدری”(اینجایی) باشد. به گفته ی دیگر فرآورده (محصول) همان جایی باشد که ساختمان ساخته می شود و تا آنجا که شدنی است از امکانات محلی بهره گیری شود.

 بهره گیری از امکانات موجود،در ساخت میانسرای(حیاط) گود یا “باغچال”یا گودال باغچه در خانه ها بود.برای گودکردن ساختمان و دسترسی به آب،ناگزیر باید خاکبرداری فراوانی می شد.در تهران،آب روگذر بود و از آن برای پرکردن آب انبارها بهره می بردند.در کاشان،زواره و نایین آب زیرگذر بود،برای همین میانسرا را چنان گود می ساختند که تنه ی درختان باغچه در گودی پنهان می شد.معماران خاک برداشته شده را دوباره در همان ساختمان به کار می بردند.گود شدن ساختمان به ایستایی تاق ها نیز کمک می کرد.چون زمین،پشت بند در برابر رانش بود.
باز برای نمونه،در محله ی شارستان یزد،زمین تا ژرفای دو متری از جنس خاک رُس و پایین تر از آن،جنسی به نام”چلو” یا”کرشک” است که لایه ای بسیار سخت است. معماران خاک رُس را برداشته و روی لایه ی سخت،با همان خاک ساختمان می ساختند.

۵- نیارش:
واژه ی”نیارش”در معماری گذشته ی ایران بسیار به کار می رفته است.نیارش به دانش ایستایی،فن ساختمان و ساختمایه (مصالح)شناسی گفته می شده است.معماران گذشته به نیارش ساختمان بسیار توجه می کردند و آنرا از زیبایی جدا نمی دانستند.آنها به تجربه به اندازه هایی برای پوشش ها و دهانه ها و جرزها دست یافته بودند که همه بر پایه ی نیارش به دست آمده است .

آثار برتر معماری ایرانی

ایران شاهد ظهور برخی از زیباترین آثار برتر معماری ایرانی است؛ از آن جمله اند:
تخت جمشید
سی و سه پل
میدان نقش جهان
عالی قاپو
مسجد جامع اصفهان
مسجد شیخ لطف الله
گنبد کاووس
باغ فین کاشان
چهل ستون
خانه بروجردی ها
مدرسه چهارباغ

 معماران معماری ایرانی عبارت است از:

هادی تهرانی
سید هادی میرمیران
نادر خلیلی
سیاوش تیموری
کوروش فرزامی
کامران دیبا
محسن فروغی
فرشید موسوی
کامران افشار نادری
علی اکبر صارمی
عبدالعزیز فرمانفرمائیان
بهرام شیردل
کریم پیرنیا

خانه های تاریخی دیروز، کافه رستوران های زیبای امروز در تهران

حالا  با ما همراه باشید به معرفی خانه های زیبا که به کافه تبدیل شدند و به نوسازی و پایداری این بنا ها همت گمارده شده است .امید شاهد هر چه بیشتر حفظ و مرمت آثار بنا های معماری ایرانی باشیم.

1-کافه طرفه   خیابان امام خمینی، بعد از شیخ هادی، موزه مقدم                        https://www.instagram.com/cafe.museum.moghadam/

2-کافه ایوان  خیابان لاله زار-بالاتر از جمهوری-تقاطع منوچهری-کوچه پیرنیا ۲-پاساژ مرجان     https://www.instagram.com/ivancafe1/

3- خانه قدیمی فرهنگ و هنر واژه     خیابان انقلاب، بین وصال و قدس، کوچه ی اسکو، پلاک ۱۳  https://www.instagram.com/vagehouse/

4-کافه رومنس   خیابان فردوسی.نرسیده به میدان فردوسی.کوچه ضرابی.پلاک ۴  https://www.instagram.com/romancecafe/

 5-کافه دیاموند  خیابان انقلاب، خیابان نجات الهی، خیابان فلاح پور، پلاک ۳۳

6-سام کافه فردوسی ( یکی از کارخانه‌های قدیمی تهران در خیابان فردوسی، بازگشایی شده است. البته این کارخانه که آرگو نام دارد، محصولی تولید نمی‌کند؛ بلکه به گالری تبدیل شده تا میزبان آثار هنری با رویکردی خاص باشد.)

7-کافه رستوران ری را   خیابان نوفل لوشاتو بن بست لولاگر شماره ۵  https://www.instagram.com/reera_family/

8-رستوران سنتی نان و نمک  میدان بهارستان، خیابان مصطفی خمینی، پایین تر از چهارراه سرچشمه، کوچه نصرالهی، کوچه جاویدی، پلاک ۱۱۴

https://www.instagram.com/noon_o_namak_fakhrolmolook/

9-آپ آرت مان   خیابان ایرانشهر، خیابان کلانتری، پلاک ۴۸  https://www.instagram.com/cafe_upartmaan/

10-عمارت رو به رو   چهارراه ولیعصر، ضلع شمال شرقی، نبش بانک شهر،بن بست کیانپور  

خانه های تاریخی شهر و روستایتان را به مامعرفی کنید .

چگونه جشن بگیریم ؟ 

معماری امروز ایران به شدت نیازمند حفظ و احیای بافت های تاریخی است و در ساخت و ساز های جدید باید به شرایط اقلیمی، اقتصادی و فرهنگی توجه بسیار زیادی شود.ساکن هر شهری هستیم به شهر سفر کنید اگر هم امکان نداشت از دنیای مجازی گردشگری به دیدن آثار بی همتا ی معماری ایرانی بروید و از رازها  و اسرار معماری ایرانی از در های وردی بنا ها و داخل ساختمان ها و پله های زیبا و طاقچه ها و باد گیر ها و هزاران زیبایی های دیگر را مطالعه کنید در کنار یک فنجان آگاهی همراه چای یا قهوه .

کافه یاب

نگاهیست نو به فرهنگ کافه‌نشینی و قهوه نوشی در ایران، مرجعی برای یافتن یا معرفی و البته سهیم کردن یکدیگر در تجربه حضورمان در آن‌ها

جستجو در وب سایت، یافتن کافه، شهر و محله، رویداد‌های نزدیک و ...